Propose a new work
or make a suggestion

+

  • Premio 2020
  • Tributo a Manuel Alvar Ezquerra

Lusitano, Amato (1511-1568)

Record details

    Vida

    Amato Lusitano, cuyo nombre original era João Rodrigues de Castelo Branco, fue un médico portugués, como tantos otros médicos de la época de origen judío, tal vez el más conocido de todos los renegados según Menéndez Pelayo. Nació en Castelo Branco (en la actual Beira Interior Sul, Portugal), en 1511, y pasó su infancia en Portugal. Después estudió en la Universidad de Salamanca. Allí conoció a otro médico insigne, Andrés Laguna (¿1511?-1559). Sabía latín, griego, hebreo y árabe, además de español y portugués, lenguas a las que añadiría con el paso del tiempo conocimientos de italiano, francés y alemán. En 1529, ya médico, regresó a Portugal, a Lisboa, que tuvo que abandonar al poco tiempo al ser expulsada su familia por la Inquisición, motivo que le llevó a cambiar su nombre (latinizando el apellido de sus familiares Javiv, cuyo significado es 'amigo', a lo que añadió el gentilicio Lusitanus 'portugués') y a viajar por diversos países de Europa. Entre 1534 y 1541 residió en Amberes, donde había una notable colonia de judíos portugueses. De allí debió pasar a Ferrara, donde enseñó en la Universidad, ciudad que dejó en 1547 para pasar a Ancona, primero, y después a Ragusa (estuvo en la ciudad hasta 1558), desde donde era llamado para cuidar a insignes enfermos, entre ellos el papa Julio III (1487-1555; papa en 1550). De Ragusa marchó a Salónica, donde había otra importante comunidad judía. Allí murió en 1568, como consecuencia de la epidemia de peste que azotó la ciudad.

    Amato Lusitano Publicó diversas obras de tema médico, habiendo mantenido una polémica con el médico italiano Pietro Andrea Mattioli (1501-1578). A nosotros nos interesa por haber sido autor de una versión comentada del Dioscórides, que fue impresa varias veces. En ella, tras los encabezamientos de los remedios de que trata, pone los equivalentes en varias lenguas, entre ellas el español, aunque no en todos los casos, cuyo interés para la historia de nuestro léxico resulta evidente.

    Obra

    • Curationum medicinalium Amati Lusitani centuriae quatuor. Quibus praemittitur Commentatio de introitu medici aegrotantem, De crisi, & diebus Decretorijs, Subiungitur que Index rerum memorabilium copiosissimus. Atque haec omnia nunc accuratius recognita, diligentius,  apud Vicentium Valgrisium, in officina Erasmiana, Venecia, 1556.
    • In Dioscoridis Anazarbei De medica materia libros qvinqve enarrationes ervditissimae doctoris Amati Lvsitani medici ac philosophi celeberrimi, quibus non solum Officinarum Seplasiariis, sed bonarum etiam leterarum studiosis utilitas adferunt, quum passim simplicia Græce, Latine, Italice, Hispanice, Germanice, & Gallice proponantur, Gualtiero Scoto, Venecia, 1553.

    Bibliografía

    • Dias, José Lopes, Homenagem ao Doutor João Rodrigues de Castelo Branco, Câmara Municipal, Castelo Branco, 1955.
    • Dujovich, Adolfo, Amato Lusitano (1511-1568). Médico y botánico sefardí. Su época, vida y obra, Congreso Judío Latinoamericano, Buenos Aires, 1974.
    • González Manjarrés, Miguel Ángel, Entre la imitación y el plagio. Fuentes e influencias en el Dioscórides de Andrés Laguna, Caja Segovia, Segovia, 2000.
    • Gouveia, António Jorge Andrade de, Garcia d'Orta e Amato Lusitano na ciência do seu tempo, Instituto de Cultura e Língua Portuguesa, Lisboa, 1985.
    • Jorge, Ricardo, Amato Lusitano. Comentos à sua vida, obra e época, s. n., s. d. [1962], Lisboa.
    • Lemos, Maximiano de, Amato Lusitano: a sua vida e a sua obra, Eduardo Tavares Martins, Porto, 1907.
    • Menéndez Pelayo, Marcelino, Historia de los heterodoxos españoles, CSIC, Madrid, 1992, t. II, págs. 292-293.
    • Salas Quesada, Pilar, «Amato Lusitano y su Dioscórides: Léxico español y portugués», en Mar Campos Souto, Rosalía Cotelo García y José Ignacio Pérez Pascual (eds.), Historia de la lexicografía española, Anexos de la Revista de Lexicografía, 7, Universidade da Coruña, La Coruña, 2007, págs. 163-171.

    Manuel Alvar Ezquerra

    PrintReport
    Records

    In Dioscoridis Anazarbei De medica materia libros qvinqve, Amati Lvsitani doctoris medici ac philosophi celeberrimi enarrationes eruditissimae. Accesserunt huis operi praeter correctiones lemmatum, etiam adnotationes R. Constantini, necnon simplicium pict

    Francia

    Category:Dictionaries and works of lexicography
    AuthorLusitano, Amato (1511-1568)
    Printer/EditorApud Gulielmum Rouillium
    Place of printingLyon
    Date1558
    CopyUniversidad Complutense de Madrid, Biblioteca Histórica...

    In Dioscoridis Anazarbei De medica materia libros qvinqve, Amati Lvsitani doctoris medici ac philosophi celeberrimi enarrationes eruditissimae. Accesserunt huis operi praeter correctiones lemmatum, etiam adnotationes R. Constantini, necnon simplicium pict

    Francia

    Category:Dictionaries and works of lexicography
    AuthorLusitano, Amato (1511-1568)
    Printer/EditorApud Viduam Balthazari Arnoleti
    Place of printingLyon
    Date1558
    CopyUniversidad Complutense de Madrid, Biblioteca Histórica...

    In Dioscoridis Anazarbei De medica materia libros qvinqve, Amati Lvsitani doctoris medici ac philosophi celeberrimi enarrationes eruditissimae. Accesserunt huis operi praeter correctiones lemmatum, etiam adnotationes R. Constantini, necnon simplicium pict

    Francia

    Category:Dictionaries and works of lexicography
    AuthorLusitano, Amato (1511-1568)
    Printer/EditorApud Theobaldum Paganum
    Place of printingLyon
    Date1558
    CopyUniversidad Complutense de Madrid, Biblioteca Histórica...

    In Dioscoridis Anazarbei De medica materia libros qvinqve enarrationes ervditissimae doctoris Amati Lvsitani medici ac philosophi celeberrimi, quibus non solum officinarum seplasiariis, sed bonarum etiam leterarum studiosis utilitas adferunt, quum passim

    Italia

    Category:Dictionaries and works of lexicography
    AuthorLusitano, Amato (1511-1568)
    Printer/EditorGualtiero Scoto
    Place of printingVenecia
    Date1553
    CopyBayerische Staatsbibliothek, Múnich, 4 A.gr.b. 613

    In Dioscoridis Anazarbei De medica materia libros qvinqve enarrationes ervditissimae doctoris Amati Lvsitani medici ac philosophi celeberrimi, quibus non solum officinarum seplasiariis, sed bonarum etiam leterarum studiosis utilitas adferunt, quum passim

    Italia

    Category:Dictionaries and works of lexicography
    AuthorLusitano, Amato (1511-1568)
    Printer/EditorGualtiero Scoto
    Place of printingVenecia
    Date1553
    CopyBayerische Staatsbibliothek, Múnich, 999/Med.67

    In Dioscoridis Anazarbei De medica materia libros qvinqve enarrationes ervditissimae doctoris Amati Lvsitani medici ac philosophi celeberrimi, quibus non solum officinarum seplasiariis, sed bonarum etiam leterarum studiosis utilitas adferunt, quum passim

    Francia

    Category:Dictionaries and works of lexicography
    AuthorLusitano, Amato (1511-1568)
    Printer/EditorWendelinus Rihelius
    Place of printingEstrasburgo
    Date1554
    CopyStaatliche Bibliothek Regensburg, Ratisbona (Alemania),...

    In Dioscoridis Anazarbei De medica materia libros qvinqve enarrationes ervditissimae doctoris Amati Lvsitani medici ac philosophi celeberrimi, quibus non solum officinarum seplasiariis, sed bonarum etiam leterarum studiosis utilitas adferunt, quum passim

    Francia

    Category:Dictionaries and works of lexicography
    AuthorLusitano, Amato (1511-1568)
    Printer/EditorWendelinus Rihelius
    Place of printingEstrasburgo
    Date1554
    CopyÖsterreichische Nationalbibliothek, Viena, 70.S.59

    In Dioscoridis Anazarbei De medica materia libros qvinqve, Amati Lvsitani doctoris medici ac philosophi celeberrimi enarrationes eruditissimae. Accesserunt huis operi praeter correctiones lemmatum, etiam adnotationes R. Constantini, necnon simplicium pict

    Francia

    Category:Dictionaries and works of lexicography
    AuthorLusitano, Amato (1511-1568)
    Printer/EditorApud Viduam Balthazari Arnoleti
    Place of printingLyon
    Date1558
    CopyBiblioteca Nacional de Portugal, Lisboa, RES 4338 P

    In Dioscoridis Anazarbei De medica materia libros qvinqve enarrationes ervditissimae doctoris Amati Lvsitani medici ac philosophi celeberrimi, quibus non solum officinarum seplasiariis, sed bonarum etiam leterarum studiosis utilitas adferunt, quum passim

    Italia

    Category:Dictionaries and works of lexicography
    AuthorLusitano, Amato (1511-1568)
    Printer/EditorGualtiero Scoto
    Place of printingVenecia
    Date1553
    CopyBiblioteca Nacional de Portugal, Lisboa, RES 501 P

    This website is protected by RSFirewall!, the firewall solution for Joomla!